Arnavutluk'a Genel Bakış

rnavutluk'un ekonomik geçişi, ülke nüfusunun belki de üçte birini oluşturan bireysel yatırımcıların, ulusal ekonomiyi harap eden ve haftalarca anarşiye yol açan bir piramit finans planının tuzağına düştüğü 1997'de tökezledi. Düzeni sağlamak için BM destekli çok uluslu bir güç çağrıldı. On yılın sonunda Kosova ihtilafıyla şiddetlenen bu kargaşa, Arnavutluk ekonomisinin gelişimini birkaç yıl yavaşlatan huysuz siyasi kutuplaşmaya yol açtı. Yine de ekonomik reform devam etti ve 21. yüzyılın başında Arnavutluk gayri safi yurtiçi hasılada mütevazı bir yıllık büyüme kaydediyordu.(GSYİH). Yurtdışında çalışan Arnavutların havaleleri önemli miktarda gelir oluşturuyor. 1990'lardan bu yana ekonominin beşte dördünden fazlası özelleştirilmiş olmasına rağmen, dönüşüm süreci yavaş ve düzensiz oldu.

Arnavutluk Hakkında Kısa Kısa

Arnavutluk'ta sosyalist planlı ekonomiden kapitalist karma ekonomiye geçiş büyük ölçüde başarılı oldu. Ülke, Dünya Bankası tarafından üst-orta gelirli ekonomi olarak sınıflandırılan gelişmekte olan bir karma ekonomiye sahiptir. 2016 yılında %14,7 tahmini değerle Balkanlar'daki dördüncü en düşük işsizlik oranına sahipti. En büyük ticaret ortakları İtalya, Yunanistan, Çin, İspanya, Kosova ve ABD'dir. Lek (ALL) ülkenin para birimidir ve euro başına yaklaşık 132,51 lek olarak sabitlenmiştir.

Tiran ve Durrës şehirleri, yüksek nüfusları, modern altyapıları ve stratejik coğrafi konumları nedeniyle Arnavutluk'un ekonomik ve finansal kalbini oluşturmaktadır. Ülkenin en önemli altyapı tesisleri, kuzeyi güneye ve batıyı doğuya bağlayan her iki şehirden geçiyor. En büyük şirketler arasında petrol Taçi Oil, Albpetrol, ARMO ve Kastrati, mineral AlbChrome, çimento Antea, yatırım BALFIN Group ve teknoloji Albtelecom, Vodafone, Telekom Arnavutluk ve diğerleri.

2012'de Arnavutluk'un kişi başına düşen GSYİH'sı Avrupa Birliği ortalamasının %30'u, kişi başına düşen GSYİH (SAGP) ise %35'ti. Arnavutluk, küresel mali krizin ardından 2010'un ilk çeyreğinde Avrupa'da ekonomik büyüme kaydeden üç ülkeden biri oldu. Uluslararası Para Fonu, Arnavutluk için 2010'da %2,6 ve 2011'de %3,2 büyüme öngördü. Forbes'e göre, Aralık 2016 itibarıyla Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla (GSYİH) % 2,8 büyüyordu. Ülkenin ticaret dengesi -%9,7 ve işsizlik oranı vardı%14.7 Hükümetin mali ve yasal reformlar yoluyla iş ortamını iyileştirmek için iddialı bir program başlatmasıyla, doğrudan yabancı yatırım son yıllarda önemli ölçüde arttı.

Arnavutluk’ta Özel sektörler

Berat'ta üzüm, akdeniz iklimi nedeniyle, şarap, zeytin ve turunçgiller en çok Güney Arnavutluk'ta üretilmektedir.

Ülkede tarım, küçük ila orta ölçekli ailelere ait dağınık birimlere dayanmaktadır. Arnavutluk ekonomisinin önemli bir sektörü olmaya devam ediyor. Avrupa'daki en eski tarım alanlarından biri ülkenin güneydoğusunda bulundu. Arnavutluk'un Avrupa Birliği'ne katılım öncesi sürecinin bir parçası olarak, çiftçilere Arnavutluk tarım standartlarını iyileştirmeleri için IPA fonları aracılığıyla yardım ediliyor.

Arnavutluk önemli miktarda meyve (elma, zeytin, üzüm, portakal, limon, kayısı, şeftali, kiraz, incir, vişne, erik ve çilek), sebze (patates, domates, mısır, soğan ve buğday), şeker pancarı üretir. Tütün, et, bal , süt ürünleri, geleneksel tıp ve hoş kokulu bitkiler. Ayrıca, ülke dünya çapında önemli bir ada çayı, biberiye ve sarı yılan otu üreticisidir. Ülkenin İyon Denizi ve Adriyatik Denizi'ne yakınlığı, az gelişmiş balıkçılık endüstrisine büyük bir potansiyel vermektedir. Dünya Bankası ve Avrupa Topluluğu ekonomistleri, yakınlardaki Yunan ve İtalyan pazarlarındaki fiyatların Arnavutluk pazarından kat kat yüksek olması nedeniyle, Arnavutluk'un balıkçılık endüstrisinin ihracat geliri elde etme konusunda iyi bir potansiyele sahip olduğunu bildiriyor. Ülke kıyılarında bulunan balıklar sazan, alabalık, çipura, midye ve kabuklulardır.

Arnavutluk, Avrupa'nın en eski bağcılık geçmişlerinden birine sahiptir. Bugünün bölgesi, buzul çağında asmanın doğal olarak yetiştirildiği birkaç yerden biriydi. Bölgede bulunan en eski tohumlar 4.000 ila 6.000 yaşında. 2009'da ülke tahmini olarak 17.500 ton şarap üretti.

Arnavutluk’ta Enerji Sektörü

Arnavutluk, coğrafi konumu ve doğal kaynakları nedeniyle gaz, petrol ve kömürden rüzgâr , güneş ve suya ve diğer yenilenebilir kaynaklara kadar çok çeşitli enerji kaynaklarına sahiptir. Dünya Ekonomik Forumu tarafından yayınlanan 2023 Enerji Geçiş Endeksi'ne (ETI) göre ülke, enerji geçiş gündemindeki dikkate değer ilerlemeyi vurgulayarak küresel olarak 21. sırada yer aldı. Şu anda, Arnavutluk'un elektrik üretim sektörü, aynı anda dünyada yüzde olarak beşinci sırada yer alan hidroelektrik enerjiye bağımlıdır. Kuzeyde bulunan Drin, Fierza, Koman, Skavica ve Vau i Dejës dâhil olmak üzere dört hidroelektrik santraline ev sahipliği yapıyor. Banjë ve Moglicë gibi diğer iki elektrik santrali güneyde Devoll boyunca yer almaktadır

Arnavutluk'ta önemli petrol yatakları var. Avrupa'nın 10. dünyanın ise 58. büyük petrol rezervine sahiptir. Ülkenin ana petrol yatakları, ülkenin en büyük rezervinin bulunduğu Batı Ovaları içindeki Arnavutluk'un Adriyatik Denizi Kıyısı ve Myzeqe Ovası çevresinde yer almaktadır. Bölgede bulunan Patos-Marinza, Avrupa'nın en büyük kara petrol sahasıdır. Planlanan Güney Gaz Koridoru'nun bir parçası olan Trans Adriyatik Boru Hattı (TAP), Arnavutluk'un Adriyatik Denizi Kıyısına girmeden önce Arnavutluk topraklarında 215 kilometre (134 mil) ilerliyor. Fier'in yaklaşık 17 kilometre (11 mil) kuzeybatısında. 

Arnavutluk'un su kaynakları özellikle ülkenin tüm bölgelerinde bol miktarda bulunur ve göller, nehirler, kaynaklar ve yeraltı suyu akiferlerinden oluşur. Ülkenin mevcut ortalama tatlı su miktarının, Avrupa’daki en yüksek oranlardan biri olan kişi başına yıllık 129,7 metreküp (4,580 fit küp) olduğu tahmin edilmektedir. 2015 yılında Su Temini ve Sanitasyon için Ortak İzleme Programı (JMP) tarafından sunulan verilere göre, ülkenin toplam nüfusunun yaklaşık %93'ü iyileştirilmiş sanitasyona erişebiliyordu.

Arnavutluk’ta Teknoloji

1991'de komünizmin çöküşünden sonra, Arnavutluk’ta bilim ve teknoloji alanındaki insan kaynakları büyük ölçüde azaldı. Çeşitli raporlara göre, 1991 ile 2005 yılları arasında ülkedeki üniversiteler ve bilim kurumlarının profesör ve bilim adamlarının yaklaşık %50'si Arnavutluk'u terk etti. 2009'da hükümet , 2009-2015 dönemini kapsayan Arnavutluk'ta Ulusal Bilim, Teknoloji ve İnovasyon Stratejisini onayladı. Araştırma ve geliştirmeye yönelik kamu harcamalarını GSYİH'nın %0,6'sına ve GSYİH'nın payını artırmayı hedefliyor. Avrupa Birliği'nin araştırma çerçeve programları da dâhil olmak üzere yabancı kaynaklardan GDE, diğerlerinin yanı sıra araştırma harcamalarının %40'ını kapsadığı noktaya kadar. Arnavutluk, 2021'de Küresel İnovasyon Endeksi'nde 84. sırada yer aldı.

Telekomünikasyon, Arnavutluk'ta en hızlı büyüyen ve dinamik sektörlerden birini temsil ediyor. Vodafone Arnavutluk, Telekom Arnavutluk ve Albtelecom Arnavutluk'taki üç büyük mobil ve internet sağlayıcısıdır. 2018 yılında Elektronik ve Posta İletişim Kurumu (AKEP) itibarıyla ülkede yaklaşık 2,7 milyon aktif mobil kullanıcı ve yaklaşık 1,8 milyon aktif genişbant abonesi bulunmaktadır. Vodafone Arnavutluk tek başına 931.000'den fazla mobil kullanıcıya hizmet verdi, Telekom Arnavutluk'un yaklaşık 605.000 kullanıcısı ve Albtelecom'un 272.000'den fazla kullanıcısı vardı. 

Arnavutluk’ta Dili 

Ülkenin resmi dili, ülke nüfusunun büyük çoğunluğunun konuştuğu Arnavutçadır.  Standart sözlü ve yazılı biçimi gözden geçirildi ve iki ana lehçe olan Gheg ve Tosk'tan birleştirildi, ancak özellikle daha çok Tosk lehçesine dayanıyor. Shkumbin nehri, iki lehçe arasındaki kaba ayrım çizgisidir. Azınlık dilleri arasında Yunanca, ülkede en çok konuşulan ikinci dildir ve nüfusun %0,5 ila 3'ü, esas olarak konuşmacıların yoğunlaştığı ülkenin güneyinde, onu birinci dil olarak konuşur. Arnavutluk'ta etnik azınlıklar tarafından konuşulan diğer diller Ulahça , Sırpça, Makedonca, Boşnakça, Bulgarca, Gorani ve Romancadır. Makedonca, Doğu Arnavutluk'taki Pustec Belediyesinde görevlidir. 2011 nüfus sayımına göre, nüfusun 2.765.610'u veya %98,8'i anadili olarak Arnavutçayı beyan etmiştir. Arnavutluk'tan gelen büyük göç nedeniyle, Arnavutların yarısından fazlası hayatları boyunca ikinci bir dil öğreniyor. Bilinen ana yabancı dil %40,0 ile İngilizce, %27,8 ile İtalyanca ve %22,9 ile Yunancadır. İngilizce konuşanlar çoğunlukla gençlerdi, İtalyanca bilgisi her yaş grubunda sabitken, en genç grupta Yunanca konuşanlarda bir azalma var. 

25 yaş ve altındaki gençler arasında, 2000 yılından sonra İngilizce, Almanca ve Türkçe ‘ye artan bir ilgi görüldü. İtalyanca ve Fransızca ‘ya ilgi sabitken, Yunanca ‘ya eski ilgisinin çoğunu kaybetti. Eğilimler kültürel ve ekonomik faktörlerle bağlantılıdır.

Gençler son yıllarda Almancaya artan bir ilgi gösterdiler. Bazıları okumak veya çeşitli deneyimler için Almanya'ya gidiyor. Arnavutluk ve Almanya, iki ülkenin gençlerinin her iki kültürü de daha iyi tanımasına yardımcı olmak için işbirliği anlaşmaları yaptı. Türkiye ile ekonomik ilişkilerin hızla artması nedeniyle, özellikle gençler arasında Türkçe öğrenmeye ilgi her yıl artıyor. 

Arnavutluk’ta Yerel Mutfak

Bukë misri (mısır ekmeği), Arnavut sofrasının temel gıda maddesidir.

Yüzyıllar boyunca Arnavut mutfağı, Arnavut kültürü, coğrafyası ve tarihinden büyük ölçüde etkilenmiştir ve bu nedenle, ülkenin farklı bölgeleri belirli bölgesel mutfaklardan zevk almaktadır. Yemek pişirme gelenekleri, çok çeşitli otlar, meyveler ve sebzeler için mükemmel büyüme koşullarına esasen katkıda bulunan farklı topografya ve iklim nedeniyle özellikle kuzey ve güney arasında farklılık gösterir. 

Arnavutlar, Arnavut mutfağının belki de en önemli unsuru olan limon, portakal, incir ve en önemlisi zeytin gibi birçok meyve çeşidini üretir ve kullanır. Fesleğen, lavanta, nane, kekik, biberiye ve kekik gibi baharatlar ve diğer otlar ile sarımsak, soğan, biber, patates, domates gibi sebzeler ve her türden baklagiller yaygın olarak kullanılmaktadır.

Akdeniz'de Adriyatik ve İyon boyunca bir kıyı şeridi ile balık, kabuklular ve deniz ürünleri popülerdir ve Arnavut diyetinin ayrılmaz bir parçasıdır. Aksi takdirde, kuzu, hem Hıristiyanlar hem de Müslümanlar için farklı bayramlar ve dini bayramlar için geleneksel ettir, ancak kümes hayvanları, sığır eti ve domuz eti de bol miktarda bulunur.

Speca të fermuara (közlenmiş biber), geleneksel ve göze çarpan katmanlı bir Arnavut turtası olan pite ile servis edilir.

Tavë kosi (" ekşi sütlü güveç "), kalın, ekşi bir yoğurt örtüsü altında pişirilen kuzu ve pirinçten oluşan Arnavutluk'un ulusal yemeğidir . Fergesë, biber, domates ve süzme peynirden oluşan başka bir ulusal yemektir. Ispanak ve gjizë (lor) veya mish (kıyma) karışımı ile doldurulmuş pişmiş bir hamur işi olan Pite de popülerdir.

Geleneksel bir kızarmış hamur olan Petulla da popüler bir spesiyalitedir ve pudra şekeri veya beyaz peynir ve çeşitli meyve reçelleri ile servis edilir. Flia , kremle fırçalanmış ve ekşi krema ile servis edilen çok sayıda krep benzeri katmandan oluşur. Berliner çöreklerine benzeyen Krofne, reçel veya çikolata ile doldurulur ve genellikle kış aylarında yenir.

Kahve, Arnavut yaşam tarzının ayrılmaz bir parçasıdır. Ülke, dünyadaki herhangi bir ülkeden daha fazla kişi başına düşen kahvehaneye sahiptir. ^[340] Çay hem evde hem de dışarıda kafelerde, barlarda veya restoranlarda içilir. Çaj Mali ( Sideritis çayı) çok sevilir ve çoğu Arnavut için günlük rutinin bir parçasıdır. Güney Arnavutluk'ta yetiştirilmektedir ve tıbbi özellikleri ile dikkat çekmektedir. Siyah çay da popülerdir.

Arnavut şarabı da ülke genelinde yaygındır ve binlerce yıldır yetiştirilmektedir. Arnavutluk, uzun ve eski bir şarap üretim geçmişine sahiptir ve şarap üreten ülkelerin Eski Dünyasına aittir. 

Arnavutluk’ta Müzik

Arnavut izopolifonisi, UNESCO İnsanlığın Sözlü ve Somut Olmayan Mirasının Başyapıtı olarak belirlenmiştir. 

Arnavut halk müziği, ulusal kimliğin nemli bir parçasıdır ve genel Arnavut müziğinde önemli bir rol oynamaya devam etmektedir. Halk müziği, başlıca kuzey Gheg çeşitleri ve güney Lab ve Tosk çeşitleri olmak üzere iki üslup grubuna ayrılabilir. Kuzey ve güney gelenekleri, kuzeyden gelen sert bir ton ve daha rahat güney müziği biçimiyle tezat oluşturuyor.

Pek çok şarkı, geleneksel onur, misafirperverlik, ihanet ve intikam temaları da dâhil olmak üzere Arnavut tarihi ve kültüründen olaylarla ilgilidir. Arnavut halk müziğinin ilk derlemesi iki Himariot müzisyeni Neço Muka ve Koço Çakali tarafından Paris'te Arnavut soprano Tefta Tashko-Koço ile çalışmaları sırasında yapılmıştır. O sırada üç sanatçı tarafından birkaç gramofon derlemesi kaydedildi ve bu, sonunda Arnavut eş-çoksesliliğinin UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras olarak tanınmasına yol açtı. 

Festival i Këngës, ulusal yayıncı Radio Televizioni Sahiptir (RTSH) tarafından düzenlenen geleneksel bir Arnavut şarkı yarışmasıdır. Festival, 1962'deki açılışından bu yana her yıl kutlanıyor ve Vaçe Zela ve Parashqevi Simaku da dâhil olmak üzere Arnavutluk'un en başarılı şarkıcılarından bazılarının kariyerlerini başlattı. Önemli ölçüde, Arnavut yazarlar tarafından bestelenen ve jüriler veya halk tarafından oylanan, prömiyerde yayınlanmamış şarkıları sunan Arnavut sanatçılar arasında bir müzik yarışmasıdır.

Çağdaş sanatçılar Rita Ora, Bebe Rexha, Era Istrefi, Dua Lipa, Ava Max, Bleona, Elvana Gjata, Ermonela Jaho ve Inva Mula müzikleriyle uluslararası tanınırlık elde ederken, soprano Ermonela Jaho bazıları tarafından şu şekilde tanımlanmıştır: "dünyanın en beğenilen sopranosu". Arnavut opera sanatçısı Saimir Pirgu, 2017 Grammy Ödülü'ne aday gösterildi.